Erdoğan Atina'ya gidiyor: Türkiye ve Yunanistan, ikili münasebetlerde yeni bir sayfa açabilecek mi?

Erdoğan, Atina’da Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou’yla da görüşecek. Sakellaropoulou ve Miçotakis ile yapılacak görüşmelerin akabinde her iki taraftan çok sayıda bakanın iştirakiyle 5. YDİK toplantısı yapılacak. En son 2016’da İzmir’de yapılan kurul toplantısı, iki ülke ortasında Doğu Akdeniz ve F-16 satışı başta olmak üzere yaşanan tansiyonlar nedeniyle gerçekleştirilememişti.

Türkiye ve Yunanistan, 2022 sonundan itibaren bağlarda yumuşama sürecine girdi. 6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde Yunanistan’ın arama-kurtarma ve insani yardımlar konusunda en süratli adım atan ülkeler ortasında yer alıp dayanışma göstermesi, yumuşama sürecini hızlandırdı. Her iki ülkede yaz aylarında yapılan seçimlerden Erdoğan ve Miçotakis’in zaferle çıkması da, taraflara yumuşama sürecini ileriye götürme fırsatı verdi.

Erdoğan ve Miçotakis, evvel Temmuz ayında NATO Doruğu için bulundukları Litvanya’da, sonra da Eylül ayında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti için gittikleri New York’ta iki görüşme gerçekleştirdiler ve YDİK toplantısının altyapısını oluşturdular.

İyi Komşuluk Bildirgesi

YDİK toplantısında ekonomik ve ticari münasebetlerin artırılması, turizm ve kültür alanında işbirliği yapılması, Türkiye ve Yuanistan toprakları üzerinden Avrupa’ya güç transferi, ulaştırma projeleri üzere alanlarda somut kararların açıklanması bekleniyor.

Bu alanların yanı sıra sistemsiz göç ile çaba ve güvenlik bahislerinde da tarafların adım atmaları öngörülüyor. Yunanistan, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) ortasında 2016’da yapılan göç mutabakatının ögeleri ortasında yer alan Türk topraklarından Yunan adalarına yasa dışı yollarla gelen sığınmacıların Türkiye tarafından geri kabul edilmesini istiyor.

Güvenlik ve “terörle mücadele” de gündemde yer alan mevzular ortasında. Türkiye, Atina idaresinin, Yunanistan’da bulunan ve PKK’nın kullandığı üs olarak bilinen Lavrion Kampı’nı kapatmasından memnuniyet duymuş lakin Yunan topraklarında hala faaliyet gösteren “terör unsurları” olduğunu kaydetmişti.

YDİK toplantısı sonunda Erdoğan ve Miçotakis’şn imzalamaları beklenen Yeterli Komşuluk Bildirgesi’nin, Türkiye ve Yuanistan ortasındaki ikili alakaların bundan sonra nasıl ilerleyeceğini göstermesi açısından kıymetli bir evrak olması bekleniyor.

Erdoğan, Atina ziyareti öncesi Yunan Kathimerini gazetesine verdiği demeçte, “dostane alakalar ve uygun komşuluk bildirgesinin”, tarafların ikili ve bölgesel münasebetleri geliştirme konusundaki niyetini teyit edeceğini bildirdi.

Her iki taraf da iyimser

Bugünkü buluşma öncesi taraflardan yapılan açıklamalar ilgilerde yeni bir sayfanın açılması konusunda optimist olduklarını gösteriyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen hafta AKP Meclis Grubu’nda yaptığı konuşmada, Türkiye’nin Yunanistan ile alakalarda yeni bir sayfa açmaya hazır olduğunu söylemişti.

Erdoğan, Kathimerini’ye verdiği demeçte de Miçotakis’e vereceği bildirisi, şu sözlerle duyurdu.

“Kendisine şunu söyleyeceğim: Kyriakos, dostum, siz bizi tehdit etmedikçe biz de sizi tehdit etmiyoruz. Gel, iki ülke ortasındaki inancı sağlamlaştıralım. İktisat, ticaret, ulaştırma, güç, sıhhat, teknoloji, eğitim, gençlik, her alanda ikili işbirliğini artıralım. Ülkelerimizdeki tarihi ve kültürel varlıklara karşılıklı olarak gerekli itina ve ihtimamı gösterelim.

“Ege sorunları olsun, sistemsiz göçle ortak gayret olsun, Yunanistan’daki Türk azınlığın devam eden problemleri olsun, karşılıklı uygun niyet temelinde diyalog yoluyla çözemeyeceğimiz bir sorun yoktur.”

Miçotakis de geçen hafta yaptığı bir açıklamada, taraflar ortasında problemlerin olduğunu lakin bunun Erdoğan’ı Atina’da ağırlamasını engellemeyeceğini kaydetmişti. Yunan basınında çıkan haberlerde, Erdoğan’ın “Yeni sayfa açalım” yaklaşımının Atina’da memnuniyetle karşılandığı kaydedilmişti.

Türkiye ile AB ortasındaki diyaloğun da olağanlaşması, Avrupa Komisyonu’nun 29 Kasım’da açıkladığı raporda Ankara ile ilgilerde müspet gündemin somutlaştırılması daveti da, Ankara-Atina ortasındaki havayı daha olumlu kılan bir gelişme olarak görülüyor.

Doğu Akdeniz ve Ege problemleri nasıl çözülecek?

Türkiye ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ortasında 2019-2020 yıllarında de süren Doğu Akdeniz ve Ege buhranları son yıllarda sakinleşmiş görünüyor. Lakin meselelere temel oluşturan görüş ayrılıklarının giderilmesi konusunda şimdi ilerleme sağlanmadı.

Ankara, Atina’nın Akdeniz’deki adalarının kıta sahanlığı üzerinden Doğu Akdeniz’de maksimalist bir kazanım peşinde olduğunu, Yunanistan ise Türkiye’nin bölgedeki sondajlarının yasa dışı olduğunu ve egemenlik haklarını ihlal ettiğini savunuyor.

Türkiye ve Yunanistan, Ege Denizi’nde sonların çizilmemiş olması nedeniyle de hem karasuları hem de buna bağlı hava alanı mevzularında kahır yaşıyorlar. Erdoğan, Kathimerini’nin bu husustaki sorusuna karşılık verirken, isim vermeden Memleketler arası Adalet Divanı formülünü gündeme getirdi:

“Kıta sahanlığının yanında pek çok sıkıntımız var. Bunları paket halinde bir bütün olarak ele almalıyız. Sıkıntılara seçici yaklaşıp kimilerini konuşup kimilerini konuşmamak yanlışsız bir yaklaşım değil. Zira hepsi birbirleriyle irtibatlı. Memleketler arası yargıya gittiğimizde geride hiçbir sorun bırakmamalıyız. Lakin her şeyden evvel tüm sıkıntılarımızı yiğit bir biçimde konuşmalı, kamuoylarımızı gerçek bir formda yönlendirmeliyiz.”

Erdoğan, Türkiye’nin problemleri barışçıl yollarla çözmek için gerekli iradeye sahip olduğunu belirtirken, Yunanistan’a da üçüncü tarafların yönlendirmesinden uzak durması bildirisini da verdi.

Atina’daki toplantılarda, bu hususlarda da görüş alışverişinin yapılması bekleniyor. Türkiye ve Yunanistan savunma bakanlıkları heyetleri ortasında geçen ay yapılan Ankara’da yapılan toplantıda Ege’de istenmeyen olayların önlenmesi için itimat artırıcı tedbirlerin uygulanması kararlaştırılmıştı.

Kıbrıs için yeni süreç başlar mı?

Erdoğan ve Miçotakis’in gündeminde Kıbrıs sıkıntısının da yer alması bekleniyor. Türkiye ve Kıbrıs Türk tarafı, 2017’de İsviçre’nin Crans-Montana kentinde gerçekleşen son görüşmelerde Rum tarafının tahlile ayak dirediğini kaydetmiş; bundan sonra BM parametrelerinde öngörülen iki kısımlı, iki toplumlu federasyon modelini değil iki devletli tahlili görüşeceğini açıklamıştı.

AB, ABD ve adanın Türkiye ile birlikte garantörü olan Yunanistan ve İngiltere ise sorunun BM modeli çerçevesinde görüşülmeye devam edilmesi için Ankara’ya baskı yapıyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Eylül ayında taraflarla yaptığı görüşmelerde, yeni bir sürecin başlaması için çalışmalara başladığı kaydediliyor. İsrail-Hamas savaşı nedeniyle bu sürecin ilerlemediği, ayrıyeten Türk tarafının Kıbrıs için yeni bir özel temsilci atanmasına karşı çıkmasının da ayrıyeten sorun oluşturduğu belirtiliyor.

Türk ve Yunan önderlerin yapacakları görüşmelerde sürece ait yeni bir gelişmenin olup olmayacağı bilinmiyor lakin Ankara-Atina ortasındaki havanın yumuşamasının Kıbrıs sıkıntısına olumlu yansıması öngörülüyor.